EMO Başkanı Mahir Ulutaş: Elektrik faturasına yine zam gelecek

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Yönetim Kurulu Başkanı Mahir Ulutaş, enerji maliyetlerindeki ölçüsüz artışın, alım gücü sorunlarının yanı sıra gelir düşürücü bir etken olarak da genel ekonomiyi baltaladığını söyledi. 2022’de elektrik yardımı alan hane sayısının 3 milyon 690 bin 582’ye yükseldiğini vurgulayan Mahir Ulutaş ile enerji piyasasını konuştuk.

AYDA 345 TL FATURA

• Bir hanenin aylık elektrik faturası ortalama ne kadar oldu?

EMO hesaplamalarında, 4 kişilik bir ailenin asgari yaşam standartları için aylık 230 kWh’lik enerji tüketeceği varsayılıyor. Dört kişilik ailenin asgari elektrik faturası Ağustos 2017’deki 95 TL’lik seviyeden, bu yılın aynı ayında 345 TL’ye yükseldi. Elektrik faturasının yurttaşa yükü katlanarak

artıyor. Elektriğe Ağustos 2019’da yüzde 23, 2020’de yüzde 14.9, 2021’de ise yüzde 28.9’luk zam yapıldı. Ağustos 2022’de ise artış oranı yüzde 57.9’a ulaştı. Genel seçimlerin yapıldığı 2023’te ise artış oranı yüzde 3.9 ile minimumda tutuldu.

TUSUNAMİYE DÖNÜŞTÜ

• Enflasyonun yükselmesinin ana kalemlerinden biri de enerji faturaları. Yakın vadede elektrik fiyatlarına zam bekliyor musunuz?

Salgın sonrası dünya genelinde enerji maliyetlerindeki geçici dalgalanmanın tetiklediği zam dalgası, ülkemizin içinde bulunduğu kırılgan ekonomik koşullar nedeniyle bir tusunamiye dönüştü. Ne yazık ki ülkemizde maliyetler azalırken dağıtım bedelleri artırılarak fiyatların sabit tutulduğu, maliyet artışlarının ise faturalara yansıtıldığı bir enerji ekonomisi oluştu. Döviz kuru ve enflasyon artışı nedeniyle önümüzdeki günlerde yeniden zam yapılması gerektiği ifade edilmekte. 2024’te yapılması beklenen yerel seçimlere yakın tarihlerde zam yapmayı tercih etmeyecekleri için önümüzdeki aylarda zam yapmak isteyebilirler.

• Elektrik faturasını ödeyemeyen hane sayısı belli mi?

Enerji maliyetlerindeki ölçüsüz artış, alım gücü sorunlarının yanı sıra gelir düşürücü bir etken olarak da genel ekonomiyi baltalıyor. Elektrik enerjisindeki maliyet artışları; tüm mal ve hizmetlerde temel girdi niteliğinde olduğu için iğneden ipliğe tüm ürünlerin pahalılaşmasına neden oluyor. Bu nedenle yurttaşlar ay sonu faturalarını ödemekte zorlanıyorlar.

2021’de elektrik faturası desteği verilen haneler 1.8 milyondu. 2022’de bu 3 milyon 690 bin 582 haneye fırladı.

SAADET ZİNCİRİ GİBİ

• Özelleştirilen üretim, dağıtım ve perakende elektrik satış şirketlerine, devlet tarafından ek destekler sağlanıyor. Yurttaş üzerinden özel sektöre aktarılan kaynak ne kadar?

Bugün iş dünyasının da şikâyet ettiği, sanayi kuruluşlarının da yakındığı enerji maliyetlerinin büyük kısmı kontrolsüz piyasalaştırmanın sonucudur. Faturasını ödemekte zorlanan sanayi kuruluşlarının kendi elektriğini üretmeye çalıştığı bu dönemde, arz fazlasına, yatırım bolluğuna rağmen “yokluk” yaşanmakta. Uluslararası sermayenin verdiği döviz bazlı kredileri rahat tahsil etmesine yönelik olarak, kârlılık seviyesi yüksek tutulmaya çalışılan enerji şirketlerine aktarılan kamu kaynağının hesaplanması bile imkânsız hale geldi. Hem üretim, hem dağıtım, hem de perakende şirketleri olan sermaye grupları, farklı tüzel kişiliklermiş gibi saadet zincirlerine benzer şekilde işletilmekte.

TAM BİR YIKIMA NEDEN OLDU

• Enerjideki yatırımlar çevre açısından da büyük tehdit, en son Akbelen’deki girişimler. Enerji üretimleri planlanırken nelere dikkat edilmeli?

Plansızlık nedeniyle yatırım ve arz fazlalığı piyasada fahiş rakamların oluşmasına neden oluyor. Bugünkü arz fazlalığı geçmişte verilen alım garantileri ve diğer yatırım teşvikleriyle oluşturulmuş ve bu şirketlerin kâr etmesinin garantiye alınmaya çalışılması ise tam bir yıkıma neden olmuştur. Ne bugün ne yarın Akkuyu veya Akbelen’deki enerji tesisleri ülkemiz açısından hayati olacaktır. Bu yatırımların hayata geçmesi ve örneğin Akkuyu için verilen alım garantisiyle para kazanmaya başlaması ülkemiz için değil Rusya için daha önemli. Ülkemiz çevre riski oluşturan tüm enerji üretim tesislerini yerli ve yenilenebilir kaynaklara dayalı tesislerle yedekleyebilir, ikame edebilir.

• Enerji sektöründe gördüğünüz en büyük sıkıntılar neler?

Enerji sektöründeki en temel risk, dışa bağımlı ve özel şirketlerin kısa vadeli kârlarının devamlılığını temel alan bir piyasa yapısının varlığıdır. Bu yapı tüm toplum için dayanılmaz bir hale gelmiş olan yüksek elektrik fiyatlarının ana sorumlusu olduğu gibi aynı zamanda alanı yönetilemez bir hale getirmiştir.