BDDK’nın sınırlaması kiralık konutta sıkıntıyı artırabilir

Hamide HANGÜL

Son 3 yıldır dünyanın en yüksek konut fiyat artışlarına sahne olan Türkiye’de, çıkmaza giren barınma sorununun çözümü ve fahiş fiyatların frenlenmesine yönelik Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) yeni bir düzenlemeye gitti. İkinci evini alana kredi sınırlaması getirilirken düzenlemenin olası etkileri sektörde gündem oldu.

Dünya’ya açıklama yapan bir gayrimenkul sektör temsilcisi, konutun güvenli bir yatırım aracı olduğunu, ancak son değişikliğin gayrimenkul yatırımından uzaklaştırabileceğini ifade etti. BDDK kararına göre, ikinci ve sonrası konut alımında tüketicinin, eşi veya 18 ay altındaki çocuklarının en az bir konutunun bulunması halinde konut değer oranı yüzde 75 daraltılacak.

Karara göre, örneğin 4 milyon TL değerindeki bir evi, ikinci tapulu evi olarak alacaklar, evin değerinin yüzde 22,5’i kadar kredi kullanabilecek. Bu da ekspertiz değeri 4 milyonluk bir evde 900 bin lira kredi çıkması demek. Bankalar için de kredi risk ağırlığı artırılarak, yüzde 35’den yüzde 150’ye yükseltildi. Başka bir ifadeyle, ikinci konutu alacaklara faiz oranları da artacak. İlk konut alımlarında ise kredi değer oranlarında bir değişiklik olmayacak.

Alternatif araçlara gider

Düzenlemenin olası etkileri sektörde gündem oldu. Dünya’ya açıklama yapan bir gayrimenkul sektör temsilcisi, konutun güvenli bir yatırım aracı olduğunu, ancak son değişikliğin gayrimenkul yatırımından uzaklaştırabileceğini ifade etti. Sektör temsilcisi, “Bir yandan dövizi frenlemeye çalışırken, diğer yandan gayrimenkulden uzaklaştırmak farklı enstrümanlara yönlendirir. Gayrimenkulde kredi limitleri tabana yaklaştırılırsa, insanlar elindeki, örneğin 1 milyon lirayla farklı yatırım araçlarına gider. Kiralık fiyatlarını düşürmez.

Çünkü kirayı ne düşürür? İnanların fazla evi vardır. Fazla kiralık olduğu için de kiraya veremez, rekabet ortamından dolayı kiralar düşer. Oysa şimdi konut piyasasında satışlar yavaşlayacağı için inşaatçı ev yapamayacak, tasarruf sahibinin de kiraya verecek evi olmayacak. Yani konut talebi artacağı için fiyatlar daha da yükselecek. İnşaatçı teşvik, üretimin canlanmasını beklerken, frenleyici bir uygulama olur.”

Gayrimenkul sektör temsilcileri, banka kredilerinin son 5 aydır kamu bankaların da 300 bin lirayla sınırlandığını, özel bankalarda ise faizin 3,5’e kadar yükseldiğine işaret ederek, “Bu hamlenin, olağanüstü fiyat artışları karşısında mağduriyetleri önlemek için yapıldığı görülüyor. Amaç, ikinci konutu alarak fiyatlarının yukarı taşınmasını önleyerek, konut fiyatlarını dengelemek.

Önce konut sahibi olmayanlar ilk evlerini alsın. Ancak bankalar, kredi musluklarını zaten sıkılaştırdı. Bugün konut kredilerinin toplam kredilere oranı yüzde 10’dan yüzde 3,5’e düştü. İnsanlar banka kredisi kullanamadığı için zaten parası olan peşin alıyor. Firmaların imkanlarıyla konut alabilecek duruma geldiler. O nedenle fiyatları çok etkilemez” değerlendirmesinde bulundu.

Evde cazibeyi düşürür

Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Ahmet Büyükduman, yeni düzenlemeyle, ilk evini alacak kişilerin, piyasa şartlarında yaklaşık yüzde 2,5’den kredi kullanırken, ikinciyi alacakların risk ağırlığından dolayı daha yüksekten kredi kullanabileceğine işaret etti. Büyükduman, kiralık piyasasını, uzun vadede negatif yönde etkileyebileceğini dile getirdi.

Fiyatlar geri gelmez

Büyükduman, şu değerlendirmelerde bulundu: “Birinin ev sahibi olması lazım ki kiraya versin. Caydırıcılık varsa konut alınamaz, alamadıkları konutu kiraya da veremezler. Yeterli kiralık konut arzı olmamış olur. İkinci, üçüncü evlerin olması, başka insanların kiralık bulmasını kolaylaştırır. Uygulama ikinci, üçüncü ev satın almaya yönelik cazibeyi engelleyeceği için kiralama piyasasında bir zayıflama getirir. Kiralıkların artmasına sebep olabilir, ev fiyatlarını düşürmez. Bir etkisi olacaktır ancak çok küçücük olacaktır.”

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Gayrimenkul Komite Başkanı ve Tüm Girişimci Emlak Müşavirleri Derneği (TÜGEM) Kurucu Başkanı Hakan Akdoğan, uygulamanın satış hızını yavaşlatabileceğini söyledi. İnşaat malzemeleri ve işçilik fiyatlarının arttığına işaret eden Akdoğan, şu değerlendirmelerde bulundu: “Ben fiyatların çok düşeceğini tahmin etmiyorum.

Çünkü inşaat maliyetleri, işçilik artıyor, yan yana koyunca bir gerileme olmaz TL bazında. Ancak satış süreleri uzayacağı için bir nevi fiyatlar erimiş olacak. Yani bir ayda satılıyorsa bir konut, satış süreci 3-5 ay uzayacağı için 3 milyonluk bir konut 3,5 yerine, yine 3 milyon olacak. Bu da 3 ay öncesiyle aynı değil aslında. Yerinde saysa bile fiyatlar geri gelmez. Çünkü maliyetler artıyor.”

Türkiye konut artışında ilk sırada

Gayrimenkul uzmanlarına göre, uygulamanın asıl amacı, barınma sorununda “Olağanüstü fiyatlar karşısında, yaşanan mağduriyetleri” önlemek. Raporlar da konut fiyatlarının geldiği noktayı gözler önüne seriyor. İngiltere merkezli emlak danışmanlık firması Knight Frank’ın, 56 konut piyasasını değerlendirdiği, 2023 yılı ilk çeyrek “Global konut fiyat endeksi” raporuna göre, Türkiye, son 12 ayda yüzde 132.8’lik artışla fiyatların en çok yükseldiği ülke oldu.