27. İstanbul Tiyatro Festivali Ve İstanbul Kültür Sanat Vakfı

Lale kart

Siyah, beyaz, kırmızı ve kırmızı lale (tek) olmak üzere dört tip Lale Kart uygulamaları var. Bu kartın ortaya çıkmasının hikayesi 30’uncu yılına özel ‘İstanbul Dostları’ denen bir üyelik programı ile oluyor. Peki günümüzde yaklaşık 3500 üyeye ulaşan bu uygulama ne işe yarıyor? Sanatseverler, Lale Kart üyelikleriyle hem İKSV’ye destek oluyor hem de vakfın düzenlediği etkinliklerde öncelik, ayrıcalık ve indirimlerden yararlanıyorlar. Kart üyeliklerinden sağlanan destekle klasik ve güncel müzik, sinema, tiyatro, güncel sanat, tasarım gibi alanlarda uluslararası festivaller, bienaller ve yıla yayılan etkinlikler düzenleniyor. Her yıl Türkiye’den ve yurtdışından yüzlerce sanatçıyı, yüz binlerce izleyiciyle buluşması sağlanıyor. Yurtiçi ve yurtdışında eğitim, araştırma ve misafir sanatçı programları yürütülürken, teşvik ödülleri, eser siparişleri, prodüksiyon destekleriyle sanatçıları, müzisyenleri, tasarımcıları destekliyor, kültür birikiminin zenginleştirilmesi için çalışıyorlar. Elbette bu kadar büyük bütçeli işler için kart üyeliği denizde damla. Unutmadan bir de Askıda Lale Kart uygulaması var. Bu da dileyen herkesin askıya bir Lale Kart bırakabileceği bir proje; özellikle üniversite öğrencilerine 2012’den beri yemek, kıyafet, tiyatro ve konser bileti, kitap, yurtdışı stajı gibi ürün ve hizmetlerin ücretsiz sunulmasını sağlayan sosyal girişim. Bizi askıda faturaya, ekmeğe mahkûm eden bu ekonomide askıdaki kart en masum olanı sanki.

Ödüller ve yarışmalar

İKSV yarışmalar ve ödüllerle de başka bir hoş dokunuş daha yapıyor sanatçılara. İstanbul Film Festivali yarışmalarında seçici kurulun belirlediği yerli ve uluslararası filmlere pek çok farklı kategoride verilen Altın Lale Ödülleri başta olmak üzere toplam 21 ödülle sinemaya değer katarken, ortak yapım ve film geliştirme platformu Köprüde Buluşmalar kapsamında verdiği ödüllerle de yeni film projelerinin gerçekleşmesi ve tanıtımı için zemin hazırlıyor. Vakıf 2012’de başlattığı Aydın Gün Teşvik Ödülü ile de her yıl klasik müzik alanında çalışan bir gencin kariyerine katkı sunuyor. Talat Sait Halman Çeviri Ödülü ise edebi eserleri Türkçeye nitelikli bir şekilde kazandıran çevirmenlere veriliyor. Üç yılda bir dünyaca ünlü soprano Leyla Gencer’in anısına gerçekleştirilen Leyle Gencer Şan Yarışması da gene İKSV’nin çatısı altında yapılıyor. İstanbul Müzik, Film ve Caz Festivallerinde her yıl takdim edilen Yaşam Boyu Başarı Ödülü’yle kültür ve sanata eşsiz katkılar sağlamış usta sanatçılara hürmetini ifade eden İKSV; İstanbul Film, Müzik ve Tiyatro Festivallerinde sunduğu Onur Ödülleriyle de kültür ve sanata yön veren isimleri onurlandırıyor.

2023 yılının Onur Ödülü Prof. Dr. Mehmet Birkiye’nin

27. İstanbul Tiyatro Festivali’nin Onur Ödülü, tiyatro oyuncusu ve yönetmen, akademisyen Prof. Dr. Mehmet Birkiye’ye takdim edildi. 4 Eylül’de gerçekleşen törende bu önemli ödülün sahibi Prof. Dr. Mehmet Birkiye yaptığı konuşmasında, “1997’den bu yana bu ödülün verildiği ustalara bakınca yüreğimi saran tebessümü saklamam mümkün değil. Özellikle de 1997’de bu ödülü alan hocam Yıldız Kenter’i düşündükçe… İstanbul Tiyatro Festivali’nin açtığı o kapıdan giren birçok yönetmeni, tiyatroyu takip ediyorum. Bir tiyatrocu olarak müteşekkirim. Ancak festivalin nasıl tarif edeceğimi bilemediğim bir özelliği daha var. Bizi Dionysos’un ateşine bağlayan ritmi. Genç yaşlı binlerce tiyatro severle bu ritmin paydasında buluşmak heyecan verici…” dedi. Bu ödülün daha önce sunulduğu isimler arasında Yıldız Kenter, Pina Bausch, Theodoros Terzopoulos, Peter Brook, Genco Erkal, Şahika Tekand, Robert Wilson, Tadashi Suzuki, Zeliha Berksoy, Işıl Kasapoğlu, Dikmen Gürün, Haldun Dormen ve daha çok sayıda tiyatronun çok kıymetlileri var. Prof. Dr. Mehmet Birkiye tiyatro yaşamının önemli bir kısmında Kenter Tiyatrosu’nda oyuncu, asistan, yönetmen yardımcısı, yönetmen olarak çalışmış; ödenekli ve özel çok sayıda tiyatroda yönetmenlik yapmış; 2002 yılında profesör olmuştur. Beykent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde “Sahne ve Gösteri Sanatları Yönetimi” bölümünü 2000-2003 yıllarında kurduktan sonra, 2008 yılında halen bölüm başkanlığını sürdürdüğü İstanbul Aydın Üniversitesi ‘‘Drama ve Oyunculuk Bölümü’’nü kurmuştur. Çok sayıda tiyatro insanının yetişmesinde lisans ve lisansüstü düzeyde eğitim veren Birkiye birçok tiyatro ödülünün de sahibi. Hatırlarsanız geçmiş haftalarda epey detaylı anlattığım 2023 Haziran’ında Budapeşte’de düzenlenen Tiyatro Olimpiyatları’na, İmre Madach Projesi çerçevesinde, İstanbul Aydın Üniversitesi Drama ve Oyunculuk Bölümü’nün seçilip büyük başarıyla ülkemizi temsil ettiği projenin de yönetmenliğini gene Prof. Dr. Mehmet Birkiye yapmıştı.

Bu sene festival tiyatro yönetmeni Işıl Kasapoğlu küratörlüğünde düzenleniyor. Yurt içi ve yurt dışından 20 tiyatro, performans ve dans gösterisine ev sahipliği yapacak olan tiyatro festivalinde çoğu prömiyerini festivalde yapacak Türkiye’den 11, Almanya, İngiltere, Danimarka, Fransa, Gürcistan, İrlanda, İsrail ve Yunanistan’dan 9 yapım izleyiciyle buluşacak.

Gösteriler bir ay boyunca Kadıköy Belediyesi Alan Kadıköy, Atlas 1948 Sineması, Büyük Zarifi Apartmanı, Caddebostan Kültür Merkezi, DasDas, Fişekhane, Galatasaray Lisesi, Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi, Hope Alkazar, İş Kuleleri Salonu, Metro Han, Notre Dame de Sion Fransız Lisesi, Saint Benoit Fransız Lisesi, Süreyya Operası ve Zorlu PSM olmak üzere 15 farklı mekânda gerçekleşecek.

Festival programı

Yazının bitmek bilmezliğinde kaybolmamış ya da sıkılmamışlarla İstanbul Tiyatro Festivali programına gelin kısaca göz atalım. Konusunu kadın hikayelerinden alan ve/veya yazarı, yönetmeni, oyuncusu kadın olan oyunlardan bir seçki, “Bu İşte Bir Kadın Var” başlığı altında izleyicilere sunuluyor. Bu başlıktaki üç oyun Kız Kardeşler, Flu Lysistrata ve Sen Hamlet Değilsin.

Kuklacılık, nesne tiyatrosu ve canlı yayın sinemanın yaratıcı bir bileşimi olan kukla sineması, Itim Ensemble’ın artistik direktörü Zvi Sahar’ın geliştirdiği özgün bir tür. Büyük Patlama günümüz meselelerine yaratıcı ve eğlenceli bir yorum getiriyor.

Festivale ilk kez konuk olacak Sokhumi Devlet Tiyatrosu, Tennessee Williams’ın en şiirsel oyunlarından Geçen Yaz Birdenbire’yi Amerikalı yönetmen Jason Hale’in rejisiyle Gürcistan’da gerçekleştireceği prömiyerinin hemen ardından festivalde sahneliyor.

İstiklal Caddesi’nin tarihinin tanığı olan mekanlarda geçmiş ile günümüz arasındaki bağları sorgulayan ve anlamlandıran oyunlar var bu yıl festivalde. Büyük Zarifi Apartmanı, tarihi gerçeklerden yola çıkan kurmaca hikayelerin sahnesine dönüşüyor, mekâna özgü yaratılan bir proje ilgi çekici olacaktır.

Firuze Engin’in yazıp Güray Dinçol’un yönettiği, Anadolu’nun gelenek ve masallarından ilham alarak kurgulanan ve anlatı tiyatrosu ile interaktif enstalasyonu birleştiren Çirkin, gerçeküstü bir ihanet hikayesi.

Yazar-çevirmen-dramaturg Ferdi Çetin ile yönetmen-oyuncu Kayhan Berkin’i ilk kez bir araya getiren Annemden Kalan Gül Ağacı Masanın Üzerinde Çaydanlık Beyaz Bir İz Bıraktı, festivalin en uzun isimli oyunu.

Ödüllü senarist ve oyuncu Ercan Kesal’ın yazıp oynadığı, Berfin Zenderlioğlu’nun yönettiği Ayazmanın Yılanı’nda bozkırın ortasına doğmuş bir esnaf çocuğunun, aklı karışık bir ergenin, mecburi hizmette yaşlanmış bir hekimin gözünden bir Anadolu masalı anlatıyor.

Mask tiyatrosunun dünya çapında yeniden keşfinin öncüsü kabul edilen Berlin merkezli Familie Flöz, duygu ve mizahı harmanladığı Düğün ile festivalde. Sözsüz oyun, bireysel mutluluk arayışı hakkında trajikomik bir öykü anlatırken ardında sınıf çatışmasından ekolojik meselelere uzanan bir toplumsal eleştiri barındırıyor.

Festivalin Adana’dan konuğu Birileri | Velda, Kerim, İpek bizi aidiyet kavramı üzerine yeniden düşünmeye davet ediyor.

Türkiye’de indie müziğin temsilcilerinden Peyk’in imza attığı ilk müzikali Hamiyet’i festivalde. Müzikal İstanbul’un dışındaki bir işçi mahallesinde kocası ve iki kızıyla sakin bir hayat süren Hamiyet’in 1980 darbesiyle altüst olan hayatını anlatıyor.

Koreograf Hofesh Shechter Çifte Cinayet ile festivalde. Topluluğunun eşsiz dansçıları ve kendisinin bestelediği müzikleriyle yer alıyor.

Tansu Biçer, Tülin Özen, Fatih Sevdi gibi usta isimlerin başını çektiği oyuncu kadrosuyla Bahçe Galata’nın sahneye koyduğu Terörizm, birbirini ötekileştiren, toplumsal olaylara duyarsızlaştığı ölçüde kendi başına gelenlere hassaslaşan günümüz insanı üzerine karanlık bir komedi.

Festivalin Yunanistan’dan bu yılki konuğu, Atina Epidaurus Festivali’nin 2021’de en beğenilen yapımlarından Baklava Cumhuriyeti. Anestis Azas’ın tasarlayıp yönettiği, eleştirmenlerin yeni nesil Yunan tiyatrosunun yol göstericisi olarak betimledikleri teatral sözde-belgeselde Cem Yiğit Üzümoğlu da yer alıyor.

Beş dansçı ile üç uzun siyah bankın başrolünde olduğu Bankta, insan ilişkileri ve insanın hayattaki yerini bulabilmesine dair çok katmanlı bir öykü. Danimarka’nın önde gelen dans topluluklarından biri olan Uppercut Dans Tiyatrosu ilk kez festival kapsamında Türkiye’de.

Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatro Teşvik Ödülü desteğiyle üretilen, Semih Ali Aksoy’un yazıp yönettiği, festivalin deprem bölgesinden konuğu Kabuk, bir türlü uyku tutmayan üç kardeşin bir deniz kabuğunun peşinde birbirleriyle, denizle ve uykuyla mücadelesini anlatıyor.

New Yorklu sanatçı Truscott’un mizahi feminist söylemleri ile İrlanda’nın en gözüpek ve özgün topluluklarından biri kabul edilen Brokentalkers’ın sahnelemesini birleştiren; metin, müzik ve hareket tiyatrosunu kullanarak izleyicileri her anında tetikte tutan Ustalık Sınıfı festival kapsamında izleyicilerle buluşacak.

Ve festivalin kapanışı İstanbul Mon Amour | Beyoğlu ile olacak. Seyircisini Beyoğlu’nun sokaklarında yürütecek bu proje Işıl Kasapoğlu’nun yaklaşık 30 yıl önce Orhan Veli Kanık’ın İstanbul’u Dinliyorum şiirinden esinlenilmiş ve ilk kez geçen yıl festivalde hayata geçirilmişti. İstanbul Mon Amour bu yıl Ahmet Sami Özbudak’ın araştırmaları, hayalleri ve çeşitli sanatçılarla yaratıcı iş birlikleri neticesinde kurguladığı, tiyatronun büyüsüyle sarmalanmış bir Beyoğlu’na götürüyor izleyiciyi. Bu yolculukta, üç Fransız lisesi, salonları, sınıfları ve koridorlarıyla birer sahneye dönüşüyor. Meral Çetinkaya, Deniz Türkali, Bülent Emin Yarar, Okan Bayülgen, Çiçek Dilligil gibi ustaların yanı sıra Ayfer Dönmez, Canan Atalay, Fehmi Karaarslan, Ahhan Şener gibi genç kuşağın başarılı temsilcileri, gerçek hikayelerden esinlenerek yazılan kısa oyunlarda kurgulanmış sahnelerde olacaklar.

Eczacıbaşı’nın baş mimarı olduğu İKSV 27. İstanbul Tiyatro Festivali’nin eş sponsorları enerji sektöründen Aygaz, Enteg, Opet, Tüpraş. Tüm emeği geçenlere teşekkür ediyor ve biz tiyatro severlere şahane bir festival diliyorum.