Glütensiz beslenmeye ihtiyacımız var mı?

Sürekli karşımıza çıkan farklı beslenme modelleri merak uyandırıyor. Hatta daha sağlıklı olduğu düşünülerek çoğu zaman bir uzman görüşü alınmadan deneniyor. Son zamanlarda da glütensiz beslenme çok popüler. Dolayısıyla Uzman Diyetisyen Ayşe Gül Güven, glütensiz beslenmenin ne anlama geldiğini, glüteni azaltma ya da kesmenin risklerini, faydalarını ve kimler için uygun olduğunu şöyle anlattı:

Uzman Diyetisyen Ayşe Gül Güven

Ne zaman önerilir?

ÇÖLYAK: Çölyak hastalığı olan kişilerin glütensiz beslenmeleri gerekir. Çünkü vücut glütene karşı otoimmün bir yanıt olarak ince bağırsağa saldırır. Karın ağrısı, mide bulantısı, şişkinlik ve ishale yol açar. Glüten enteropatisi olarak da bilinen bu durumda kişi glüteni tolere edemez ve ömür boyu glütensiz bir beslenme uygulamak durumundadır. Dikkat edilmediği ya da geç teşhis edildiği durumlarda tahrip olan bağırsak dokusuna bağlı
fazla kilo kaybı ve kilo alamama durumları görülür.

GLÜTEN HASSASİYETİ: Çölyak dışı glüten hassasiyeti olarak da adlandırılan glüten intoleransı olan kişilerinde glüteni diyetlerinden çıkarması iyi olur. Bu kişiler beslenmelerinden glüteni çıkardıklarında daha iyi hissederler. Duruma uygun bir beslenme programıyla yorgunluk, gaz, ödem, şişkinlik, kabızlık ya da ishal gibi yakınmaları gider, enerjilerinde artış olur.

BUĞDAY ALERJİSİ: Böyle bir alerjisi olan kişiler glüten nedeniyle değil, glüten içeren bazı gıdalardan uzak durmalıdır. Buğday, vücutlarında dermatit gibi cilt sorunlarına, baş ağrısı veya hapşırma gibi semptomlara neden olabilecek bağışıklık tepkisini tetikler. Arpa ve çavdar dahil diğer tahıllardaki glüteni yiyebilirler.

GLÜTEN ATASİSİ: Belirli sinir dokularını etkileyen otoimmün bir bozukluktur. Kas kontrolü ve istemli kas hareketleriyle ilgili sorunlara neden olur. Beslenmede glüten kaynaklarına dikkat edilmelidir.

FAZLA KİLO: Glütensiz beslenme; günlük hayatta kolaylıkla karşınıza çıkan ve genel beslenme alışkanlıklarının büyük bölümünü oluşturan ekmek, makarna, bulgur, simit, poğaça, börek vb. fırın/pastane ürünleri, fast food ve paketli ürünlerin beslenmenizden çıkması anlamına geliyor. Hal böyle olunca porsiyonları abartmıyorsanız kilo vermeniz kolaylaşır. Bu nedenle doğru tanı ve tedavi kişinin yaşam kalitesini artırıp daha sağlıklı bir yaşam sürmesini sağlarken diyetine bağlılığını da kuvvetlendirir.

Glütensiz diyet nedir?

Glütensiz beslenme buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein olan glüteni içeren gıdaları (ekmek, makarna, un ve undandan yapılan her şey) diyetinizden çıkarmanız anlamına gelir. Beslenmeniz başlıca glüten içermeyen sebze, meyve, et çeşitleri, yumurta, süt ürünleri, kurubaklagiller, kuruyemişler, mısır, patates, pirinç, karabuğday, kinoa, amarant, işlenmiş glütensiz un, glütensiz makarna, glütensiz kahvaltılık gevrek ya da glütensiz yulaf ezmesi gibi gıdalardan oluşur. Üzerinde ‘’glüten içermez” ibaresi yer alan besinlerin 10 ppm ya da daha az glüten içerdiğine dikkat edilmelidir. Glüten günlük yaşamda birçok yerde de karşınıza çıkabilir. Soya sosu, dondurma, bazı ilaçlar, güzellik ürünleri ve besin takviyeleri de glüten içerebilir.

Çölyak hastalığı olmayanların glütensiz beslenmesi doğru mu?

Glüten içeren bazı gıdalar B vitaminleri, demir ve magnezyum gibi önemli vitamin ve minerallerin kaynağıdır. Diyetinizden glüteni tamamen çıkarırsanız tam tahılları, lifleri ve besleyici mikro besinleri kaçırma riskiyle karşı karşıya kalırsınız. Kalp hastalığı veya diyabet riski taşıyorsanız, diyetinizde yeterli miktarda tam tahıl bulundurmak önemlidir. Tam tahıllar kolesterol ve kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olabilir. Bazı işlenmiş glütensiz gıdaların sodyum, şeker ve yağ içerikleri yüksektir. Bu gıdaları tüketmek kilo alımına, kan şekerinde dalgalanmalara, yüksek tansiyona ve beslenme dengesizliklerine yol açabilir. Yani glütensiz etiketi bir gıdayı sağlıklı yapmaz. Çölyak hastalığınız veya mide-bağırsak tahrişiniz yoksa glüteni çıkarmadan önce yüksek oranda işlenmiş gıdaları diyetinizden elemeniz gerekir. Pek çok insan glüteni ortadan kaldırarak değil, sadece daha iyi beslenerek kendisini sağlıklı ve iyi hisseder.

Glüten eksikliği sorun yaratır mı?

Özellikle glütenin eksikliğine bağlı bir sorun oluşacağına dair bir veri yoktur. Ancak bazı kişilerde çok fazla glüten içeren bir beslenmeden birden glütensiz bir beslenmeye geçişte sersemlik hali, halsizlik, mide bulantısı, aşırı açlık, kaygı ve depresif ruh hali görülmüştür. Bu durum özellikle yeterli sebze, meyve, kurubaklagil, glüten içermeyen diğer besinlerin tüketilmemesiyle ilişkili olma ihtimali yüksektir.