Vesayet Nedir? Vasi Nasıl Atanır ve Vazifeleri Nelerdir

Vesayet Nedir? Vasi Nasıl Atanır ve Misyonları Nelerdir

Vesayet Nedir?

Vesayet, 4271 sayılı Türk Uygar Kanunu’nda hudutlu sayıda sayılmış birtakım şahısların, kişilik haklarının korunması gayesiyle mahkeme kararı ile kısıtlanarak kendilerine “vasi” atanmasını söz eden türel bir kurumdur. Kanun koyucu vesayet düzenlemesi ile vesayet altındaki kişinin mal varlıklarının korunması ve bununla bir arada onların temsil edilmesini amaçlamaktadır. Türk Uygar Kanunu’nun 404 ila 406.maddeleri uyarınca:

• 18 yaşını doldurmamış ve velayet altında bulunmayan her çocuk
• Akıl hastalığı yahut akıl zayıflığı olanlar
• Savurganlık, alkol yahut uyuşturucu husus bağımlılığı yahut makus ömür usulü olanlar
• Bir yıldan fazla özgürlüğü bağlayıcı ceza alanlar

vesayet altına alınırlar. Bu durumlarda vasi atanması kişinin inisiyatifinde olmayıp, vesayet makamı olan sulh hukuk mahkemelerince zarurî vasi ataması yapılacaktır.

Yukarıdaki belirtilen haller dışında, kişinin kendisi, yakınları veyahut ilgili herkes yaşlılık, engellilik, tecrübesizlik üzere durumlarda vesayet altına alınmayı yani mahkemece kendisine bir vasi atanmasını talep edebilir.

“Vasi” olabilmek için ise her şeyden evvel gerçek kişi olma kaidesi aranır. Yani, şirket veya kamu kurumu üzere hukuksal bireyler vasi olamazlar. Vasi olarak atanacak kişi, reşit olmalı ve kısıtlı olmamalıdır. Kısıtlılar, kamu hizmetlerinden yasaklı olanlar, kısıtlı adayı ile ortasında menfaat çatışması bulunanlar ve kısıtlı adayı ile ortasında düşmanlık bulunanlar vasi olamaz.

Kendisine vasi atanmasını isteyen kişi ya da bir kişinin vesayet altına alınarak kısıtlanmasını isteyen kişi, kısıtlı adayının yerleşim yerindeki sulh hukuk mahkemesine dilekçesini sunarak vasi tayini talep edebilir. Bu türlü bir durumda, kişi vasilik istemini hangi sebebe dayandırıyorsa, yaşlılık, engellilik üzere, bunu ispatlaması gerekmektedir.

Vasilik davası, kısıtlı adayının yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesinde, hasım göstermeksizin açılır. Vasiliği gerektiren durum açıkça belgelendirmelidir. Bu konuda örneğin yaşlı ve hasta kısıtlı adayının hastane raporları kanıt olarak sunulabilir. Mahkemece bu konunun tespiti ayrıyeten da yapılır.

Vasilik davası müddetince, kısıtlı adayının banka hesaplarına bloke konulur. Taşınır ve taşınmaz mallarının dönemini önlemek emeli ile de önlem konulmaktadır.

Dava sonucu kişi kısıtlanır ve kendisine 2 yıl müddetle bir vasi atanır. Bir kimseye birden çok vasi atanması da mümkündür. Vasilik zarurî bir vazife olup sırf kanunda sayılı belli bireyler vasilikten kaçınabilir. Bu şahıslar:

• Altmış yaşını doldurmuş olanlar,
• Bedensel mahzurları yahut daima hastalıkları sebebiyle bu misyonu zahmetle yapabilecek olanlar,
• Dörtten çok çocuğun velisi olanlar,
• Üzerinde vasilik vazifesi olanlar,
• Cumhurbaşkanı, TBMM üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Bakanlar,
• Hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları, olarak Türk Uygar Kanununda sayılmıştır. Bu şahıslar vasi olarak atandığının kendisine bildiriminden itibaren 10 gün içinde vesayet makamına bildirimde bulunarak vasilikten kaçınma hakkını kullanabilirler.

Bu şahıslar dışında vasi olarak atanan kişi 2 yıl mühletle vazife yapacaktır. Bu müddet ikişer yıl olarak uzatılabilir. Vasi atanan kişi, 4 yılın sonunda vazifeden çekilebilir.

Vesayet makamı sulh hukuk mahkemesi, kontrol makamı ise Asliye hukuk mahkemesidir. Vasi tarafından yürütülen vazifeler vesayet makamı tarafından tayin edilir, vasinin kısıtlı ismine yaptığı iş ve süreçler ise kontrol makamı olan Asliye hukuk mahkemesi tarafından denetlenir.

Vasinin atanmasından sonra kıymetli misyonları bulunmaktadır. Vasi , kısıtlının kişilik ve malvarlığı haklarını korumakla yükümlüdür. Bunun dışında vasilerin kısıtlının malvarlıkları ile ilgili defter tutma mecburiliği bulunmaktadır. Vasi, yılda en az bir kere vesayet makamı olan sulh hukuk mahkemesine dokümanlarla birlikte bilgi vermek zorundadır. Mal varlığı ve yönetilen gelir masraflara nazaran bunlar aylık periyodlarla da yapılabilir. Vasi, aşağıda belirtilen vazifelerini yerine getirirken kesinlikle vesayet makamının müsaadesini almalıdır:

• Taşınmazların alım ve satımı,
• Vesayet altındaki kişinin borç verme borç alma, sahibi olduğu bir eşyanın bir şahsa ödünç verilmesi,
• Çek yahut senetle borçlanma,
• Kira mukavelesi yapma,
• Miras paylaşılması ve miras bölümü,
• Hayat sigortası yaptırma,
• Vesayet altındaki kişinin eğitim, bakım ve sıhhat kurumlarından rastgele birine yerleştirilmesi,
• Vesayet altındaki kişinin yerleşim yerinin değiştirilmesi.

Aşağıdaki durumlarda vasi, vesayet makamıyla birlikte, kontrol makamı olan asliye hukuk mahkemesinin de müsaadesini almalıdır:

• Vasisi olduğu kişinin evlat edinilmesi,
• Bir ülkeye ilişkin vatandaşlığa giriş ve çıkış,
• Miras kabulü ya da miras reddinin yapılması,
• Vesayet altındaki küçüğün ergin sayılması.

ATANAN VASİYE İTİRAZ VE VASİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ

Vasi atamasına ait ilgililer, vasinin öğrenildiği günden itibaren 10 gün içinde itirazda bulunabilir. İtiraz, kararı veren vesayet makamına yapılır. Bunun dışında, vesayet kamu faydasını ilgilendirildiğinden, vasi atamasına ait açılacak davanın geri çekilmesi yahut davadan feragat edilmesi kelam konusu değildir.

Vasinin vazifeden alınması yahut değiştirilmesi mümkündür. Vasi, vazifesini ağır surette savsaklar, yetkilerini berbata kullanır ya da inancı sarsıcı davranışlarda bulunur yahut borç ödemede acze düşerse, vesayet makamı tarafından vazifeden alınır. Ayrıyeten vasinin misyonunu yapmakta yetersizliği nedeniyle vesayet altındaki kişinin menfaatleri tehlikeye düşerse, vesayet makamı vasiyi vazifeden alabilir.

Bu haller dışında, ayırt etme gücüne sahip olan kısıtlı ve her ilgili, vasinin vazifeden alınmasını talep edebilir. Vesayet makamı vasiyi dinler ve gerekli araştırmayı yapar. Bu durumlarda mahkeme vasiyi vazifeden alır ve yerine yeni bir vasi atar.

VASİLİĞİN KALDIRILMASI

Vesayet bağlantısını oluşturacak en kıymetli hallerden biri velayet altında olmayan küçüğün durumudur. Bu hallerde, küçüğün velayetinin alınması yahut ergin olmasıyla vasilik sona erer.

Vesayet oluşturan bir öteki hal, hürriyeti kısıtlayıcı sebeptir. Bu hallerde kişinin mahpus halinin sona ermesiyle vesayet sona erer.

Ölüm ve gaiplik halinde de vesayet sona erecektir.